ADLAR

                                                  ADLAR(İSİMLER)

Canlı veya cansız varlıkları ve kavramları karşılayan sözcüklere isim(ad) denir.Adlar 2 çeşit grupta incelenirler.Bunlar anlamlarına göre adlar ve yapılarına göre adlardır.

ANLAMLARINA GöRE ADLAR

A)  Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar

1) Özel Adlar:  Bir cins içinden belli bir varlığa verilen addır. Dünyada ve evrende tek olan varlıklara verilir.Özel adlar şu varlıklara veya kavramlara verilir: Kıta, bölge, şehir, köy, deniz, dergi, gazete, kitap,  ırmak, mahalle, sokak, şahıs, kurum, devlet, yurt, millet; dil ve hayvanlara verilmiş adlardır.

ÖRNEKLER: Türkiye,İstanbul,Karadeniz,Ali,Atatürk İlkokulu,Gül Apartmanı,Kızılırmak,Hürriyet,Korkmaz Sokak,İnönü Mahallesi,Van Gölü....

• Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.
• Öğrenim hayatına Atatürk İlkokulu'nda başladı.
• Yeni evlerini Korkmaz Sokak'tan almışlar.
• Ahmet yarın İngiltere'ye gidecekmiş.

Not:  İnsanların hayvanlara verdikleri adlar,özel ad olarak kabul edlirler ve yazımı ona göre yapılır.

• Son günlerde Karabaş çok yaramaz. ( Hayvan ismi olarak kullanılmış.)

Not: “Güneş, ay, dünya” sözcükleri, astronomi, coğrafya terimi olarak kullanıldığında özel addır. Diğer kullanımlarda ise tür adıdır.

• Mars,Dünya’ya göre Güneş’e daha yakındır.("Dünya" ve "Güneş" kelimeleri burada coğrafi terimdir.)
• O kazadan  sonra dünyası karardı. ("dünya" kelimesi burada tür ad olarak kullanılmıştır.)
• Güneşte uzun süre kalmamalıyız.("güneş" kelimesi burada tür ad olarak kullanılmıştır.)

2) Tür(Cins) Adlar: Aynı cinsten varlıkların,kavramların her birine verilen isme denir.

ÖRNEKLER: kuş,köpek,kedi,sokak,taş,ağaç,kalem,masa,insan,kuzu,akıl ...

• İnsan sevgiye muhtaçtır.(Bütün insanlar kastediliyor.)
• Et,protein yönünden zengin bir besindir.(Bütün etleri belirtiyor.)

Not: Tür adlar bazen de tek türden bir varlığı belirtebilir.

• Bu roman,bence çok güzel.( Belli bir roman)
• Çiçek,susuzluktan kurumak üzereydi.(Belli bir çiçek)

B) Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar

1)Somut Adlar: Varlıkları beş duyu organımızla anlaşılan,madde durumundaki varlıklara verilen addır.

ÖRNEKLER: ağaç,taş,hava,ışık,su,koku,tüy,bitki,bulut...

• Hava çok soğuktu.(havayı hissedebiliriz.)
• Işıklar birden gözümü aldı.(ışığı görebiliriz.)
• Gökyüzünü kapkara bulutlar kaplamıştı.(bulutu görebiliriz.)

2)Soyut Adlar: Beş duyuyla hissedemediğimiz ama var olduklarını kabullendiğimiz kavramları karşılayan sözcüklerdir.

ÖRNEKLER: mutluluk,sevinç,ruh,üzüntü,kaygı,endişe,aşk,dostluk,rüya,umut,cesaret,melek...
                                          

• Eray sevinçle annesine koştu.
• Sınavı kazandığı için mutluluktan havalara uçuyordu.
• Heyecandan yerinde duramıyordu.
• Cüzdanını kaybettiği için çok endişelendi.

C) Varlıkların Sayılarına Göre Adlar

1)Tekil Adlar: Bir tek varlığı veya kavramı anlatan adlara denir.

ÖRNEKLER: ağaç,bulut,sevgi,özlem,masa,kitap...

2)Çoğul Adlar: Birden çok varlığa ya da kavramı anlatan adlara denir.Türkçe'de adların çokluk durumları -lar/-ler ekleriyle sağlanır.

ÖRNEKLER: ağaçlar,bulutlar,sevgiler,masalar,kitaplar...

• Ağaçlar yapraklarını dökmeye başlamışlardı.
• Yemekhanede masalar yanyana dizilmişti.
• Ali yeni aldığı kitapları heyecanla karıştırdı.

3)Topluluk Adları: Biçim olarak tekil olduğu halde,birden fazla varlığın bir araya gelerek oluşturduğu grupları karşılayan adlara denir.

ÖRNEKLER: ordu,halk,sürü,kurul,takım,ekip,millet,heyet,meclis...

• Milli takımımız rakibini rahat yendi.
• Folklor çalışması için küçük bir ekip oluşturduk.
• Çoban sürünün başından ayrılmadı.
• Egemenlik,kayıtsız şartsız milletindir.