ADLAR(İSİMLER)
Canlı veya cansız varlıkları ve kavramları karşılayan sözcüklere isim(ad) denir.Adlar 2 çeşit grupta incelenirler.Bunlar anlamlarına göre adlar ve yapılarına göre adlardır.
ANLAMLARINA GöRE ADLAR
A) Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar
1) Özel Adlar: Bir cins içinden belli bir varlığa verilen addır. Dünyada ve evrende tek olan varlıklara verilir.Özel adlar şu varlıklara veya kavramlara verilir: Kıta, bölge, şehir, köy, deniz, dergi, gazete, kitap, ırmak, mahalle, sokak, şahıs, kurum, devlet, yurt, millet; dil ve hayvanlara verilmiş adlardır.
ÖRNEKLER: Türkiye,İstanbul,Karadeniz,Ali,Atatürk İlkokulu,Gül Apartmanı,Kızılırmak,Hürriyet,Korkmaz Sokak,İnönü Mahallesi,Van Gölü....
- Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.
- Öğrenim hayatına Atatürk İlkokulu'nda başladı.
- Yeni evlerini Korkmaz Sokak'tan almışlar.
- Ahmet yarın İngiltere'ye gidecekmiş.
Not: İnsanların hayvanlara verdikleri adlar,özel ad olarak kabul edlirler ve yazımı ona göre yapılır.
- Son günlerde Karabaş çok yaramaz. ( Hayvan ismi olarak kullanılmış.)
Not: “Güneş, ay, dünya” sözcükleri, astronomi, coğrafya terimi olarak kullanıldığında özel addır. Diğer kullanımlarda ise tür adıdır.
- Mars,Dünya’ya göre Güneş’e daha yakındır.("Dünya" ve "Güneş" kelimeleri burada coğrafi terimdir.)
- O kazadan sonra dünyası karardı. ("dünya" kelimesi burada tür ad olarak kullanılmıştır.)
- Güneşte uzun süre kalmamalıyız.("güneş" kelimesi burada tür ad olarak kullanılmıştır.)
2) Tür(Cins) Adlar: Aynı cinsten varlıkların,kavramların her birine verilen isme denir.
ÖRNEKLER: kuş,köpek,kedi,sokak,taş,ağaç,kalem,masa,insan,kuzu,akıl ...
- İnsan sevgiye muhtaçtır.(Bütün insanlar kastediliyor.)
- Et,protein yönünden zengin bir besindir.(Bütün etleri belirtiyor.)
Not: Tür adlar bazen de tek türden bir varlığı belirtebilir.
- Bu roman,bence çok güzel.( Belli bir roman)
- Çiçek,susuzluktan kurumak üzereydi.(Belli bir çiçek)
B) Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar
1)Somut Adlar: Varlıkları beş duyu organımızla anlaşılan,madde durumundaki varlıklara verilen addır.
ÖRNEKLER: ağaç,taş,hava,ışık,su,koku,tüy,bitki,bulut...
- Hava çok soğuktu.(havayı hissedebiliriz.)
- Işıklar birden gözümü aldı.(ışığı görebiliriz.)
- Gökyüzünü kapkara bulutlar kaplamıştı.(bulutu görebiliriz.)
2)Soyut Adlar: Beş duyuyla hissedemediğimiz ama var olduklarını kabullendiğimiz kavramları karşılayan sözcüklerdir.
ÖRNEKLER: mutluluk,sevinç,ruh,üzüntü,kaygı,endişe,aşk,dostluk,rüya,umut,cesaret,melek...
- Eray sevinçle annesine koştu.
- Sınavı kazandığı için mutluluktan havalara uçuyordu.
- Heyecandan yerinde duramıyordu.
- Cüzdanını kaybettiği için çok endişelendi.
C) Varlıkların Sayılarına Göre Adlar
1)Tekil Adlar: Bir tek varlığı veya kavramı anlatan adlara denir.
ÖRNEKLER: ağaç,bulut,sevgi,özlem,masa,kitap...
2)Çoğul Adlar: Birden çok varlığa ya da kavramı anlatan adlara denir.Türkçe'de adların çokluk durumları -lar/-ler ekleriyle sağlanır.
ÖRNEKLER: ağaçlar,bulutlar,sevgiler,masalar,kitaplar...
- Ağaçlar yapraklarını dökmeye başlamışlardı.
- Yemekhanede masalar yanyana dizilmişti.
- Ali yeni aldığı kitapları heyecanla karıştırdı.
3)Topluluk Adları: Biçim olarak tekil olduğu halde,birden fazla varlığın bir araya gelerek oluşturduğu grupları karşılayan adlara denir.
ÖRNEKLER: ordu,halk,sürü,kurul,takım,ekip,millet,heyet,meclis...
- Milli takımımız rakibini rahat yendi.
- Folklor çalışması için küçük bir ekip oluşturduk.
- Çoban sürünün başından ayrılmadı.
- Egemenlik,kayıtsız şartsız milletindir.
